Jörðin
Jörðin er í um 150 milljón km fjarlægð frá sólinni eða sem samsvarar einni stjarnfræðieiningu. Þessa vegalengd ferðast ljósið á rúmlega 8 mínútum. Jörðin er 24 klukkustundir að snúast einu sinni um sjálfa sig en eitt ár að ljúka einni hringferð um sólina. Möndull jarðar hallar 23,5° frá lóðréttu sem orsakar árstíðaskipti og mislengd dags og nætur.
Fljótandi vatn er í miklu magni á jörðinni. Nærri 71% af yfirborði jarðar er þakið vatni en það sem eftir er eru meginlönd og eyjar. Vatn er líka bundið í berg bæði ofan- og neðanjarðar í talsverðu magni. Á pólsvæðum jarðar er vatn bundið í ís.
Jörðin hefur þykkan lofthjúp sem að mestu er úr nitri og súrefni. Súrefnið í lofthjúpnum er afurð lífs á jörðinni og það gerir hana einstaka í sólkerfinu. Lofthjúpurinn er mjög virkur fyrir tilverknað sólarorkunnar sem hreyfir vind og myndar ský sem svo falla til jarðar sem regn eða snjór.
Vatn og vindur valda veðrun og rofi á yfirborði Jarðar. Rof- og veðrunaröflin eru þó á engan hátt einu kraftarnir sem endurmóta reikistjörnuna okkar. Alls staðar á Jörðinni er berg sem hefur myndbreyst í milljónir ára. Og það sem meira er, þá myndast sífellt nýtt efni á yfirborði Jarðar þegar kvika streymir upp úr eldfjöllum og sprungum á hafsbotni. Á sama tíma þrýsta jarðskorpuflekar gömlu efni aftur niður í Jörðina. Þessi ferli vinna stöðugt að því að endurnýja yfirborðið. Þótt Jörðin sé 4,567 milljarða ára er yfirborðið að mestu aðeins nokkur hundruð milljón ára að jafnaði.
Jörðin hefur eitt fylgitungl sem varð til þegar hnöttur á stærð við Mars rakst á Jörðina skömmu eftir myndun hennar. Þyngdartog tungls og sólar á Jörðina valda sjávarföllum á Jörðinni og sjávarföllin valda því að smám saman hægir á snúningi Jarðar og tunglið fjarlægist.
Jörðin er heimkynni milljóna lífvera en enginn veit með vissu hversu margar þær eru nákvæmlega. Allar lífverur jarðar, plöntur og dýr, tengjast órjúfanlegum böndum. Þróunarkenning Darwins lýsir því að allar lífverur jarðar eru af sama meiði.
Fljótandi vatn er í miklu magni á jörðinni. Nærri 71% af yfirborði jarðar er þakið vatni en það sem eftir er eru meginlönd og eyjar. Vatn er líka bundið í berg bæði ofan- og neðanjarðar í talsverðu magni. Á pólsvæðum jarðar er vatn bundið í ís.
Jörðin hefur þykkan lofthjúp sem að mestu er úr nitri og súrefni. Súrefnið í lofthjúpnum er afurð lífs á jörðinni og það gerir hana einstaka í sólkerfinu. Lofthjúpurinn er mjög virkur fyrir tilverknað sólarorkunnar sem hreyfir vind og myndar ský sem svo falla til jarðar sem regn eða snjór.
Vatn og vindur valda veðrun og rofi á yfirborði Jarðar. Rof- og veðrunaröflin eru þó á engan hátt einu kraftarnir sem endurmóta reikistjörnuna okkar. Alls staðar á Jörðinni er berg sem hefur myndbreyst í milljónir ára. Og það sem meira er, þá myndast sífellt nýtt efni á yfirborði Jarðar þegar kvika streymir upp úr eldfjöllum og sprungum á hafsbotni. Á sama tíma þrýsta jarðskorpuflekar gömlu efni aftur niður í Jörðina. Þessi ferli vinna stöðugt að því að endurnýja yfirborðið. Þótt Jörðin sé 4,567 milljarða ára er yfirborðið að mestu aðeins nokkur hundruð milljón ára að jafnaði.
Jörðin hefur eitt fylgitungl sem varð til þegar hnöttur á stærð við Mars rakst á Jörðina skömmu eftir myndun hennar. Þyngdartog tungls og sólar á Jörðina valda sjávarföllum á Jörðinni og sjávarföllin valda því að smám saman hægir á snúningi Jarðar og tunglið fjarlægist.
Jörðin er heimkynni milljóna lífvera en enginn veit með vissu hversu margar þær eru nákvæmlega. Allar lífverur jarðar, plöntur og dýr, tengjast órjúfanlegum böndum. Þróunarkenning Darwins lýsir því að allar lífverur jarðar eru af sama meiði.
snúningur
Jörðin snýst einn hring um möndul sinn miðað við sól á einum sólarhring. Meðalsólarhringur er 86.400 sekúndur eða 24 klukkustundir og eru klukkur stilltar eftir því.
Stjörnudagur (sidereal day) er snúningstími jarðar miðað við fastastjörnur, vorpunkt himins nánar tiltekið, og nemur 86.164 sekúndum eða 23 klukkustundum, 56 mínútum og 4,1 sekúndu [11]. Vegna möndulsnúnings jarðar rísa sólin og önnur fyrirbæri á himinhvelfingunni í austri og setjast í vestri. Færsla þessara hnatta yfir himinninn nemur 15 gráðum á klukkustund (15° x 24 klst = 360° á sólahring).
Sólarhringurinn lengist vegna flóðkrafta milli jarðar og tungls. Nemur lengingin 38 míkrósekúndum á ári. Yfir langan tíma safnast þetta saman. Fyrir rúmlega 400 milljón árum, á Devontímabilinu, var einn sólarhringur 21,8 klukkustunda langur og árið um 400 sólarhringar.
Stjörnudagur (sidereal day) er snúningstími jarðar miðað við fastastjörnur, vorpunkt himins nánar tiltekið, og nemur 86.164 sekúndum eða 23 klukkustundum, 56 mínútum og 4,1 sekúndu [11]. Vegna möndulsnúnings jarðar rísa sólin og önnur fyrirbæri á himinhvelfingunni í austri og setjast í vestri. Færsla þessara hnatta yfir himinninn nemur 15 gráðum á klukkustund (15° x 24 klst = 360° á sólahring).
Sólarhringurinn lengist vegna flóðkrafta milli jarðar og tungls. Nemur lengingin 38 míkrósekúndum á ári. Yfir langan tíma safnast þetta saman. Fyrir rúmlega 400 milljón árum, á Devontímabilinu, var einn sólarhringur 21,8 klukkustunda langur og árið um 400 sólarhringar.
Braut
Jörðin er að meðaltali í 149,7 milljón km fjarlægð frá sólinni. Brautin er sporöskjulaga og miðskekkjan — frávik hennar frá hringlögun — aðeins 0,0167, sem betur fer. Þótt miðskekkjan sé fremur lítil veldur hún því að jörðin er mislangt frá sólinni yfir árið. Jörðin er næst sólu (í sólnánd) í kringum 2. janúar ár hvert, þá í um 147,1 milljón km fjarlægð, en í sólfirð í kringum 4. júlí ár hvert, þá í 152,1 milljón km fjarlægð.
Miðskekkja brautarinnar veldur líka mismiklum brautarhraða jarðar umhverfis sólina, eins og 2. lögmál Keplers lýsir. Brautarhraðinn er mestur í sólnánd í janúar, 30,4 km/s (~109.000 km/klst), en minnstur í sólfirð í júlí, 29,4 km/s (~105.800 km/klst).
Jörðin er eitt ár að ganga umhverfis sólu. Í daglegu lífi er eitt ár, almanaksár, ýmist 365 dagar eða 366 dagar ef um hlaupár er að ræða. Hvarfár, hið náttúrulega almanaksár, er tíminn milli sólhvarfa, að meðaltali 365 dagar, 5 klukkustundir, 48 mínútur og 46 sekúndur. Umferðartími jarðar miðað við fastastjörnur nefnist stjörnuár (sidereal year) og er að meðaltali 365 dagar, 6 klukkustundir, 9 mínútur og 10 sekúndur. Mismunur hvarfárs og stjörnuárs stafar af framsókn vorpunktsins sem hlýst af pólveltu jarðar [11].
Frá jörðu séð færist sólin næstum 1° í austur yfir himinninn á dag, miðað við stjörnurnar í bakgrunni. Vegna miðskekkju jarðbrautarinnar er færslan mismikil yfir árið. Hún er mest í janúar (1,002° á dag) en minnst í júlí (0,971). Við verðum vör við þessa litlu breytingu, þótt eflaust fáir taki eftir henni, en hún veldur því að árstíðirnar eru mislangar. Sólin er skemmri tíma að fara frá vorjafndægrum að haustjafndægrum, en frá haustjafndægrum að vorjafndægrum. Vor og sumar á norðurhveli eru lengri (93 dagar hvor) en haust og vetur (90 og 89 dagar hvor um sig) [4].
Miðskekkja brautarinnar veldur líka mismiklum brautarhraða jarðar umhverfis sólina, eins og 2. lögmál Keplers lýsir. Brautarhraðinn er mestur í sólnánd í janúar, 30,4 km/s (~109.000 km/klst), en minnstur í sólfirð í júlí, 29,4 km/s (~105.800 km/klst).
Jörðin er eitt ár að ganga umhverfis sólu. Í daglegu lífi er eitt ár, almanaksár, ýmist 365 dagar eða 366 dagar ef um hlaupár er að ræða. Hvarfár, hið náttúrulega almanaksár, er tíminn milli sólhvarfa, að meðaltali 365 dagar, 5 klukkustundir, 48 mínútur og 46 sekúndur. Umferðartími jarðar miðað við fastastjörnur nefnist stjörnuár (sidereal year) og er að meðaltali 365 dagar, 6 klukkustundir, 9 mínútur og 10 sekúndur. Mismunur hvarfárs og stjörnuárs stafar af framsókn vorpunktsins sem hlýst af pólveltu jarðar [11].
Frá jörðu séð færist sólin næstum 1° í austur yfir himinninn á dag, miðað við stjörnurnar í bakgrunni. Vegna miðskekkju jarðbrautarinnar er færslan mismikil yfir árið. Hún er mest í janúar (1,002° á dag) en minnst í júlí (0,971). Við verðum vör við þessa litlu breytingu, þótt eflaust fáir taki eftir henni, en hún veldur því að árstíðirnar eru mislangar. Sólin er skemmri tíma að fara frá vorjafndægrum að haustjafndægrum, en frá haustjafndægrum að vorjafndægrum. Vor og sumar á norðurhveli eru lengri (93 dagar hvor) en haust og vetur (90 og 89 dagar hvor um sig) [4].
Jörðin (2010) sótt 27. febrúar 2017
https://www.stjornufraedi.is/solkerfid/jordin/
https://www.stjornufraedi.is/solkerfid/jordin/